Στις 15 Αυγούστου κάθε χρόνο, η Παναγία γιορτάζεται με μεγάλες δοξασίες σ’ όλη την Ελλάδα, σε μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης. Μαρία, Μάριος, Παναγιώτης, Γιώτα, Δέσποινα έχουν την τιμητική τους και δεν υπάρχει σπίτι που να μην έχει, τουλάχιστον, μία εορτάζουσα ή έναν εορτάζοντα.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου χιλιάδες πιστών προστρέχουν στα προσκυνήματα, ενώ αμέτρητα τελετουργικά και έθιμα αναβιώνουν σε κάθε γωνιά της χώρας, όπου περισσότερα από 500 «Θεοτοκωνύμια» δηλώνουν τη λατρεία που έχουν οι πιστοί στην Παναγία: Μεγαλόχαρη, Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Χοζοβιώτισσα, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Μυρτιδιώτισσα και πολλά ακόμη.
Και μπορεί η πιο διάσημη Παναγιά και το επίκεντρο όλων των εκδηλώσεων να είναι η Παναγία της Τήνου, όμως, σε κάθε γωνιά της χώρας – και κυρίως στα νησιά υπάρχει – και μια ξεχωριστή Παναγιά, που συνοδεύεται από κάποιο τοπικό έθιμο.
Έτοιμοι για ένα μικρό οδοιπορικό; Πάμε να ταξιδέψουμε μαζί σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας για να δούμε παραδόσεις και έθιμα του κάθε τόπου, για την μεγάλη γιορτή της Παναγίας.
Κεφαλονιά: τα φιδάκια της Παναγίας
Η Παναγία η Φιδούσα είναι από τους πιο διάσημους ναούς της Κεφαλονιάς, καθώς προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές εξαιτίας ενός γεγονότος, που οι πιστοί θεωρούν θαύμα: φιδάκια μικρού μεγέθους, εντελώς ακίνδυνα, που φέρουν στο κεφάλι τέσσερις μαύρες μικρές κουκκίδες, σε σχήμα που θυμίζει σταυρό, εμφανίζονται από τις 6 έως τις 16 Αυγούστου στα βράχια πίσω από το φράγκικο καμπαναριό της εκκλησίας και έρπουν άφοβα ανάμεσα στον κόσμο, αλλά και μέσα στην εκκλησία. Έτσι, χιλιάδες πιστών αλλά και επισκεπτών σπεύδουν κάθε χρόνο να δουν με τα μάτια τους τα φιδάκια της Παναγίας.
Σύμφωνα με το μύθο, στην περιοχή υπήρχε μια γυναικεία Μονή, οι μοναχές της οποίας φρόντιζαν την εικόνα της Παναγίας. Κάποια μέρα, πειρατικά πλοία έφτασαν στο νησί και, καθώς οι πειρατές κατευθύνονταν προς τη Μονή για να την λεηλατήσουν, οι μοναχές προσευχήθηκαν στην Παναγία για να προστατέψει τις ίδιες και το μοναστήρι. Τότε, σύμφωνα με το μύθο, συνέβη το θαύμα. Το μοναστήρι κυκλώθηκε από φίδια που έτρεψαν τους πειρατές σε φυγή. Έτσι οι μοναχές και η Μονή σώθηκαν και αυτό θεωρήθηκε σημάδι από την Παναγία. Από τότε κάθε χρόνο εμφανίζονται φίδια, ακόμα και στο εσωτερικό της εκκλησίας, τα οποία αναχωρούν στις 16 Αυγούστου.
Μία διαφορετική εκδοχή του μύθου λέει ότι οι καλόγριες, για να μην πέσουν στα χέρια των πειρατών, παρακάλεσαν την Παναγία να τις σώσει κι έτσι εκείνη μεταμόρφωσε τις ίδιες σε φίδια για να γλιτώσουν.
Έτσι, σαν φίδια, ιερά πλέον, γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν.
Πάτμος: Το έθιμο του Επιταφίου
Στο νησί της Πάτμου, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του κάθε χρόνο τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, το οποίο έχει βυζαντινές καταβολές.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μία μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Σέριφος: το έθιμο της Ξυλοπαναγιάς
Όπως στα περισσότερα νησιά, έτσι και στη Σέριφο, οι τοπικές εκδηλώσεις συνδέονται με τη θρησκευτική λατρεία του τόπου. Στα περισσότερα ξωκλήσια γίνονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο παραδοσιακά πανηγύρια, αλλά το σημαντικότερο είναι το πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς γύρω από τη γέρικη ελιά στην πλατεία, τον Δεκαπενταύγουστο στην αρχαιότερη εκκλησία του νησιού, που βρίσκεται στο χωριό Παναγιά.
Το όνομα Ξυλοπαναγιά οφείλεται σε ένα παλιό έθιμο που, αν και πλέον έχει ατονήσει, εξακολουθεί να γιορτάζεται από τους ντόπιους με ένα μεγάλο πανηγύρι. Παλαιότερα, πριν την έναρξη του πανηγυριού, το έθιμο ήθελε τους νέους να τσακώνονται για το ποιος θα σύρει πρώτος το χορό με το ταίρι του γύρω από την αιωνόβια ελιά της πλατείας. Λέγεται ότι όποιο ζευγάρι τα κατάφερνε, θα κατέληγε σε γάμο την ίδια χρονιά. Για το λόγο αυτό οι άντρες χτυπιόντουσαν με κλαριά από πικροδάφνες (τις λεγόμενες «φυλλάδες») κι έτσι προέκυψε το όνομα Ξυλοπαναγιά.
Σήμερα το έθιμο έχει σταματήσει, ωστόσο το πανηγύρι καλά κρατεί και εξακολουθεί να είναι ένα από τα σημαντικότερα στη Σέριφο. Το γλέντι διαρκεί τρεις μέρες γεμάτες φαγητό, κρασί, νησιώτικη μουσική και πολύ χορό.
Κάρπαθος: το έθιμο του Κάτω Χορού στην Όλυμπο
Η Όλυμπος, ένα από τα πιο παραδοσιακά χωριά των Δωδεκανήσων, είναι γνωστή για την αγάπη των κατοίκων της στην παράδοση. Οι λειτουργίες του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πένθος, που χαρακτηρίζει τη γιορτή και το ίδιο στοιχείο διατηρείται και στις εκδηλώσεις της ημέρας.
Το έθιμο του Κάτω Χορού αναβιώνει κάθε χρόνο στη μικρή πλατεία, μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας. Οι οργανοπαίχτες παίζουν έναν αργόσυρτο ρυθμό και οι άντρες, καθισμένοι στο τραπέζι με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν σιγά-σιγά και οι γυναίκες ντυμένες με τις εντυπωσιακές παραδοσιακές φορεσιές του νησιού. Ο χορός, αργός και πάντα με σταθερό βήμα, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει κανείς στα πανηγύρια του Αιγαίου.
Πάρος: Περιφορά του Επιταφίου στην Εκατονταπυλιανή
Δεκαπενταύγουστος στην Πάρο σημαίνει Παναγία Εκατονταπυλιανή. Στο προσκύνημα συγκεντρώνονται χιλιάδες πιστοί, ενώ τη λειτουργία που γίνεται με κάθε επισημότητα, ακολουθεί μία μεγάλη παρέλαση και η περιφορά εικόνας στους δρόμους της Παροικιάς.
Το βράδυ, φωταγωγούνται όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι και ένα απίστευτο θέαμα με δεκάδες βεγγαλικά πλημμυρίζει με φως τον ουρανό. Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ακολουθούν εκδηλώσεις με παραδοσιακή μουσική, χορούς, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες στην παραλία της Παροικιάς.
Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας, η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Τήνος: η Παναγιά της Τήνου
Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του Δεκαπενταύγουστου. Στο νησί που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στον Ναό της Ευαγγελίστριας και να αποθέσουν τα τάματά τους.
Όσοι έχουν επισκεφτεί την Τήνο τον Δεκαπενταύγουστο έχουν σίγουρα αντικρύσει την εικόνα του πλήθους που στριμώχνεται για να προσκυνήσει την εικόνα της Μεγαλόχαρης, καθώς και των πιστών οι οποίοι ανεβαίνουν γονυπετείς από το λιμάνι του νησιού μέχρι το Μοναστήρι.
Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Το πανηγύρι της Παναγιάς στην Τήνο διαρκεί μέχρι τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, στις 15 Αυγούστου 1940.
Χρόνια Πολλά σε όλη την Ελλάδα!
