Το Πάσχα γιορτάζεται με ξεχωριστό τρόπο σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές αναβιώνουν ήθη κι έθιμα, που συνθέτουν την κατανυκτική ατμόσφαιρα των ημερών και προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στην εορταστική αυτή περίοδο.
Από την Κέρκυρα με τους περίφημους μπότηδες που πέφτουν από τα μπαλκόνια στη Σπιανάδα, μέχρι την περιφορά του Επιταφίου μέσα στη θάλασσα στην Ύδρα, συγκεντρώσαμε κάποια από τα πιο ιδιαίτερα ελληνικά έθιμα του Πάσχα και ταξιδεύουμε νοερά σε διάφορα σημεία της Ελλάδας.
Λεωνίδιο
Η αρχοντική πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, το Λεωνίδιο, αποχαιρετά το χειμώνα και υποδέχεται την πολύχρωμη άνοιξη, γιορτάζοντας μοναδικά το Πάσχα. Με το που ακούγεται το πρώτο «Χριστός Ανέστη» εκατοντάδες πολύχρωμα αερόστατα ελευθερώνονται στον ουρανό. Πρόκειται για ένα φαντασμαγορικό αναστάσιμο έθιμο, που εντυπωσιάζει όσους το ζουν από κοντά. Το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γίνεται πολύχρωμος και φωτίζεται από το Άγιο Φως που δίνει ώθηση στα πασχαλινά αερόστατα, τα οποία με περισσή φροντίδα έχουν ετοιμαστεί από τους νέους του Λεωνιδίου.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, λίγο πριν από την Ανάσταση, τα αερόστατα μοιράζονται στους ντόπιους που γνωρίζουν το έθιμο, αλλά και στους επισκέπτες. Αμέσως μόλις οι ιερείς δώσουν το Άγιο Φως και ψάλλουν το Χριστός Ανέστη, ανάβουν τις αφάνες και τις κολλημάρες και ο ουρανός του Λεωνιδίου γίνεται πολύχρωμος. Όταν ο καιρός το επιτρέπει, α αερόστατα ταξιδεύουν στο Μυρτώο πέλαγος φτάνοντας ως τις Σπέτσες.
Χίος
Κάθε άνοιξη η Χίος φοράει τα γιορτινά της και ετοιμάζεται για τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα. Ο γνωστός ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή και αναβιώνει κάθε Πάσχα στο Βροντάδο της Χίου. Οι δύο «αντίπαλες» ενορίες, του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής, εκτοξεύουν το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου χιλιάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες με στόχο το καμπαναριό της αντίπαλης εκκλησίας, δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα.
Η προετοιμασία για τον ρουκετοπόλεμο ξεκινάει αρκετούς μήνες πριν, με τις ομάδες των δύο ενοριών να φτιάχνουν το “εκρηκτικό κοκτέιλ” από κάρβουνο, νίτρο και θειάφι και το τοποθετούν στις ρουκέτες.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου οι ρουκέτες στήνονται σε ξύλινες βάσεις προκειμένου να πάρουν την κατάλληλη τροχιά και να πετύχουν το στόχο τους.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου οι Βρονταδούσοι χρησιμοποιούσαν μικρά κανόνια με δυνατούς κρότους για τον εορτασμό του Πάσχα, αλλά οι Τούρκοι υπό το φόβο ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους, τα απαγόρεψαν και τα αντικατέστησαν με αυτοσχέδιες ρουκέτες. Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται η καταμέτρηση των ρουκετών που βρήκαν το στόχο τους και αναδεικνύεται ο νικητής. Οι δύο “αντίπαλες” ενορίες δίνουν ξανά ραντεβού για την επόμενη χρονιά διατηρώντας έτσι την παράδοση πολλών χρόνων.
Ύδρα
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα, οι επισκέπτες του νησιού μπορούν να βιώσουν αλλά και να συμμετέχουν σε πολλά διαφορετικά θρησκευτικά έθιμα στο νησί. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά είναι σίγουρα η περιφορά του Επιταφίου μέσα στη θάλασσα, που γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια.
Κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου οι βαστάζοι μπαίνουν στη θάλασσα και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Στη συνέχεια ακολουθεί δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό. Το έθιμο έχει μια ιστορία 100 χρόνων, καθώς πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Καμίνια το έτος 1923 και από τότε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο σύμφωνα με την παράδοση.
Πάρος
Κάθε Πάσχα στο πανέμορφο νησί της Πάρου πραγματοποιείται το εντυπωσιακό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στα ορεινά χωριά Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό. Στις αναπαραστάσεις παίρνουν μέρος άτομα όλων των ηλικιών τα οποία ζωντανεύουν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, το μαρτύριο της Σταύρωσης κλπ.
Η Μ. Παρασκευή ξεκινά με την Αποκαθήλωση, με ένα επιβλητικό τελετουργικό στον Αγ. Γεώργιο στη Λαγκάδα. Η μέρα συνεχίζεται το μεσημέρι με το κέρασμα της παραδοσιακής ρεβυθάδας στο χωριό του Προδρόμου και τελειώνει το βράδυ με τις αναπαραστάσεις των Παθών στα χωριά Μάρπησσα, Μάρμαμα, Πρόδρομος, Λεύκες και Άσπρο Χωριό.
Νέοι και νέες των χωριών παίρνουν μέρος στις αναπαραστάσεις της ζωής και των παθών του Ιησού στη διαδρομή της λιτανίας του Επιταφίου, αναπαριστώντας με μοναδικό τρόπο σκηνές από την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, τη Σταύρωση και την Ανάσταση.
Παράλληλα, στην Παροικιά κυριαρχεί η κατανυκτική ατμόσφαιρα στην περιφορά και τη συνάντηση των 3 επιταφίων με τους πιστούς να ακολουθούν σε μια σιωπηλή ακολουθία.
Το Μ. Σάββατο, στις 12 τα μεσάνυχτα συνοδεύει το «Χριστός Ανέστη» η φαντασμαγορική ατμόσφαιρα στα χωριά με κωδωνοκρουσίες και πυροτεχνήματα, γιορτάζοντας την Ανάσταση.
Την Κυριακή του Πάσχα, όλο το νησί γιορτάζει και κατακλύζεται από τις μυρωδιές ψητών, αφού έχουμε βγει από τη Σαρακοστή και το κέφι κάθε παρέας ανεβαίνει με χορό, τραγούδι και Παριανό κρασί.
Κέρκυρα
Το Πάσχα στην Κέρκυρα είναι ίσως το διασημότερο στην Ελλάδα. Το ξακουστό έθιμο “Μπότηδες” που λαμβάνει χώρα στη Σπιανάδα και το Λιστόν είναι ένας συνδυασμός Ενετικών Παραδόσεων και Ορθόδοξων εθίμων.
Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12 το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – που ονομάζονται μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες, ενώ οι φιλαρμονικές του νησιού παίζουν χαρούμενα εμβατήρια, δίνοντας έναν χαρμόσυνο τόνο σε ολόκληρη την πόλη.
Αντιστοίχως, τις προηγούμενες μέρες και τις πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, οι φιλαρμονικές γυρίζουν όλη την Παλιά Πόλη παίζοντας πένθιμα εμβατήρια, όπως ο εμβληματικός Αμλέτος.
Ναύπακτος
Η Μεγάλη Παρασκευή στη Ναύπακτο είναι ιδιαίτερη και εντυπωσιακή. Στο Ενετικό λιμάνι κεριά και αναμμένες δάδες υποδέχονται τους Επιταφίους, ενώ ένας φλεγόμενος σταυρός φωτίζει την είσοδο του λιμανιού.
Το έθιμο αυτό κρατάει τις ρίζες του από την δεκαετία του 1950, όταν οι ψαράδες θέλησαν να χαιρετίσουν με το δικό τους τρόπο τη συνάντηση των δύο επιτάφιων των ενοριών Αγίου Δημητρίου και Αγίας Παρασκευής στο μικρό τους λιμάνι. Παλαιότερα στο Αιτωλικό τη Μεγάλη Παρασκευή, μετά την περιφορά του Επιταφίου, οι δύο ενορίες της πόλης καταπιάνονταν σε έναν «πόλεμο» βεγγαλικών που οι ντόπιοι ονόμαζαν “Χαλκούνια”. Σήμερα αυτό το έθιμο έχει κάπως ατονήσει.
